عفاف و حجاب
بهتر از قبل از ورود به مباحث مختلف عفاف و حجاب ، مختصري درباره پیرامون عفاف و حیا سخن بگوییم. عفـاف به عنوان پیش زمینه اي اساسـی در اصـلاح این بنیان هـا، فراتر از حجـاب قابل دقت و بررسـی است. همچنین حیا ، که در یـک ارتبـاط متقابـل بـا عفـاف، گـاه معلول و گـاه علت است.
حیا
حیـا شـرمی است برخاسـته از ادراك خوبی ها و بـدی هاي اختیاري، به این جهت است که انسان، دسـته اي از کارها را خوب و دسته دیگر را بد می سداند.
از زمینه هـا و در عین حـال از ثمرات عفاف، احساس حیا و شـرم از انجام کارهاي زشت است.
امیرمؤمنان علیه السـلام حیا را سبـب عفت و در جــاي دیگر حیــا را میـوه و ثمره عفـت معرفی می کنــد.
معناي عفاف و حجاب
عفت، یعنی صـیانت نفس از چیزهایی که حرام است یا انجام آن شایسته نیست،
حضرت علی علیه السلام درباره حقیقت عفت می فرماید:
{الصبر علی الشهوه عفه؛ عفت، مقاومت در برابر شهوتهاست}
و در روایت دیگري می فرماید:
«العفاف زهاده؛ عفاف، بی رغبتی نسـبت به خواسـته هاي نفسانی است»
شـهید مطهري، در تعریف عفـاف می گویـد: «عفت حـالتی نفسـانی است، به معنی رام بودن قوه شهوانی تحت حکومت عقل و ایمان، و تحت تأثیرقوه شهوانی نبودن»
و اما عفیف به کسـی گفته می شود که :
«در برابرخواسـته هاي نفسانی، از جمله کششهاي جنسی، مقاومت نموده، خود را حفظ کند.»
حجاب به معنای اصطلاحی یعنی «پوشش مخصوص زنان» است ولی گاهی هم به معنای پرده و حاجز و جلباب که همان چادر است ، می آید.
می توان گفت که از سویی این دو خصـیصه نفسـانی از عوامل اساسـی در گسترش فرهنـگ حجـاب می باشـند و حجـاب واقعی جز در پرتو این دو میسـر نخواهـد بود و از سویی دیگرسالم سـازي اخلاقی یـک جـامعه، محـدود به حجـاب نیست، بلکه مجمـوعه اي از چگونگی رفتارهـا و بایـدها و نبایـدهاي فردي و اجتماعی است که با ارتقاي سـطح عفاف و حیاي جامعه، نسـبتی مسـتقیم دارد. لذا بی جهت نیست .
قرآن و عفاف
قرآن، از این ارزش انسـانی و اسـلامی بـا واژه هایی چون عفاف، احصان وحصور، یاد کرده است و یکی از ویژگی هاي مؤمنان راستین را پاکـدامنی و عفاف می دانـد:
{والذین هم لفروجهم حافظون؛ آنان مؤمنین کسانی هسـتند که خویشـتن را از بی عفتی حفظ میکنند}
در اهمیت عفـاف، همین بس که خداونـد در قرآن، درسوره نور به بیـان لزوم عفاف می پردازد و شـیوه هاي رسـیدن به آن و مبـارزه بـا آلودگی هـاي جنسـی را بیـان می فرمایـد.
قرآن حتی در بیان مهیـج ترین ماجراهاي تاریخی همچون داسـتان حضـرت یوسف، جانب عفاف را رعایت کرده است.
عفاف از دیدگاه روایات
پیامبرگرامی اسلام صلی علیه وآله که مظهر عفافند، تلاش بسیاري براي حاکمیت عفاف و پاکدامنی نموده تا جامعه اي بسازد که در آن، عفاف و پاکی، ارزش و بی عفتی، ضد ارزش به شمار آید.
پیامبر در جریان بیعت با زنان مکه از آنان پیمان گرفت که پاسدار پاکدامنی و عفاف باشـند. و فرمودنـد:
{لایقمـدّن مع الر جـال فی الخلاـء}؛ زنان با مردان نامحرم نبایـد در خلوت بنشینند .
تفاوت عفاف و حجاب
ما پیوسته درباره حجاب، مطالب مختلفی شنیده ایم ولی مسأله اصلی و بنیادین، عفت است.
بخوانید : حجاب و عفاف
تفاوت عفاف و حجاب عبارتند از:
- عفت فراتر از حجاب است.
- حجاب، همان پوشش ویژه و عفت، یک خصلت، بینش و منش است.
- حجاب پوشش بیرونی است، ولی عفت، هم پوشش بیرونی و هم پوشش درونی است.
- حجـاب می تواند ریـایی، تحمیلی، ظـاهريی یا غیر اختیـاري باشـد؛ ولی عفـت، یـک خصــلت و ارزش اختیـاري اسـت.
عفت نمودهـاي گوناگونی دارد؛ ازجمله: عفت در نگاه، عفت درسـخن، عفت درشـهوت، و…
ممکن است کسـی حجاب مناسـب داشـته باشد ولی عفت در نگاه سـخن گفتن و یا امور جنسی نداشته باشد که این خود نمونه حجاب بدون عفت است،
بنابراین براي سالم سازي جامعه باید به دنبال عفت عمومی باشیم تا حجاب آگاهانه گسترش یابد.
عمومیت عفاف
بـا دیـد سـطحی به نظر میرسـد که عفـاف تنهـا به بـانوان اختصاص دارد،
اما با بررسـی آیات و روایات در می یابیم که لزوم عفـاف، شامـل مردان نیز می شـود.
خداونـد در قرآن خطـاب به مردان مـؤمن می فرمایـد :
به مؤمنان بگو چشم هاي خود را از نگاه به نامحرمان فرو گیرند و دامان خود راحفظ کنند.
و به زنـان بـا ایمـان هم می فرمایـد:
به زنان با ایمان بگو چشـم هاي خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند.
ویژگیهاي زنان عفیف
شایـد در مقـام ادعا همه انسانها خود را مؤمن،خوش اخلاق، متعهـد و عفیف و… بداننـد؛
اما آنچه که می توانـد شاهـد صـدق گفتار و ادعـاي انسـان باشـد، رفتـار و عملکرد اوست.
عفت را همه زنـان دوست دارنـد؛
امـا کسـی این ارزش و مقـام عـالی انسـانی را داراست که ویژگی هاي زیر را داشته باشد :
۱ – سنگینی و وقار: زنان عفیف ازهرکار سبک و نامناسبی که موجب جلب توجه دیگران شود، پرهیز می کنند. طرز راه رفتن، لباس پوشیدن و رفتارشان به گونه اي نیست که نامحرمان را به سوي خود جذب نمایند.
۲- عفـت درسـخن: کـم سـخن می گوینـد، سـاده و آرام و بی وسـوسه حرف می زننـد و ازسـخنان غیر ضـروري خصوصـا با نامحرمان دوري می کنند.
۳- پرهیز از خودنمـایی: از مظـاهر خودنمـایی همچون نشان دادن زینت هاي خود، بیرون گذاشـتن قسـمتی از موي سـر یا آرایش چهره براي نامحرمان پرهیز می نمایند. خداوند در قرآن می فرماید: «زنان عفیف، زینت خود را در برابر نامحرمان آشـکار نمی سازند.
۴- پوشـش منـاسب: زنان عفیف از انتخاب لباس هاي نازك و چسـبان و رنگ هاي تنـد و زننـده که موجب جـذب نامحرمان به سوي آنها می شود، اجتناب می ورزند.
۵- کنـترل رفت و آمـدها: زنـان عفیـف از رفتن به مراکز و مکان هـاي آلـوده و نامنـاسب، چـون مجـالس گنـاه، لهـو و لعب و… خودداري می کنند.
چند حدیث نورانی از حضرت علی علیه السلام درباره عفاف:
- بهترین عبادت، عفاف است.
- عفت ریشه و اساس تمام خوبی هاست.
- مجاهـد شـهید در راه خدا، اجرش بیشتر ازکسـی نیست که قدرت بر گناه دارد اما خویشتن داري می کند، چنین شخصی نزدیک است فرشته اي از فرشتگان خدا باشد.